De Stelling van Amsterdam was een verdedigingslinie, gelegen op 15 tot 20 kilometer rond het centrum van de stad. De Stelling is zo’n 135 kilometer lang, bevat 45 forten en is aangelegd tussen 1880 en 1920. De complete Stelling van Amsterdam staat samen met de Nieuwe Hollandse Waterlinie op de Werelderfgoedlijst van Unesco.
Primair was de Stelling van Amsterdam een waterlinie. In geval van vijandelijke aanvallen konden grote delen van het gebied rond Amsterdam onder water worden gezet. De vijand zou dan niet kunnen oprukken. De forten om een eventueel oprukkende vijand onder vuur te kunnen nemen, werden gesitueerd op plaatsen waar de waterlinie wordt doorkruist door dijken, wegen of spoorlijnen. In 1880 lag het traject voor een nieuwe stelling vast en legde men de laatste hand aan het ontwerp van de forten en begon men met de aanleg. De verdedigingslinie bestond uit drie onderdelen, de inundatiegebieden van het voorliggend terrein, de militaire forten en de beschermde stad Amsterdam.
Delen van de Haarlemmermeer en Beemster kwamen binnen de stelling te liggen om in de behoefte van weide- en landbouwgrond te voorzien. Er kwamen steenkooldepots en pakhuizen voor voedsel en graan. Er lagen twee kruitfabrieken binnen de Stelling, De Oude Molen in Ouderkerk aan de Amstel en De Krijgsman in Muiden.
In geval van een grootschalige vijandige aanval kon, door gedurende drie dagen de bemaling en de uitwatering te staken, het hele gebied onder water worden gezet. Bij sommige fronten waren extra maatregelen nodig om water vanuit de toenmalige Zuiderzee, onder andere bij Muiden, naar binnen te laten stromen. Verder waren er hoogteverschillen tussen de gebieden die onder water kwamen te staan. Hier werden extra sluizen aangelegd om te voorkomen dat het water in dieper gelegen gebieden, zoals polders, te hoog kwam te staan en het water in de hoger gelegen polders te laag. Andere polders waren te groot waardoor het te lang zou duren om het gewenste waterpeil te bereiken. De Geniedijk Haarlemmermeer verdeelde de Haarlemmermeer in een zuidelijk en noordelijk deel. Het zuiden werd onder water gezet en het noordelijk deel bleef droog en lag binnen de stelling.
In 1883 begon men met de bouw van het eerste object, het Fort bij Abcoude. Dit fort bestond uit aardwerken, waarin zeven bomvrije ruimten waren aangebracht en dat werd omringd met een gracht. Het fort bleek bij oplevering al achterhaald door de technologische ontwikkelingen. De komst van de brisantgranaat maakte het noodzakelijk om toekomstige forten uit beton, in plaats van metselwerk te vervaardigen. In 1897 werd de aanleg van de nieuw ontworpen betonnen forten herstart. De forten van de Stelling zijn gebouwd volgens een standaardmodel. Voor een fort werd eerst het aardwerk aangelegd. De grond, meestal veen, werd eerst afgegraven. In de plaats hiervan kwam zand dat boven het maaiveld uitstak. Het gewicht deed de grond gedurende enkele jaren inklinken en zo werd een stevige basis verkregen voor de gebouwen. Voor de bouw van een fort werden zo’n 1900 heipalen in de grond geslagen. De muren aan de frontzijde zijn gemaakt van 1,5 meter dik beton en de binnenmuren en de muren aan de keelzijde zijn 1 meter dik. De ruimten in de forten zijn gewelfd. Bij de zijmuren is de hoogte 2,0 meter en in het midden is de hoogte 2,75 meter. De gebouwen zijn zo’n 4,6 meter hoog waardoor het dak een maximale dikte heeft van bijna 2 meter. Het dak is niet egaal vlak, het loopt af naar de voormuur en hier zijn waterafvoeren.
Om de toegang tot het fort moeilijker te maken zijn de forten omringd door een slotgracht met een verwijderbare brug die het fort met de rest van het land verbindt. Het bomvrije fortgebouw bestaat uit een langgerekt betonnen hoofdgebouw met verblijven voor de manschappen, twee kazematten en in de frontwal twee geschutskoepels. In het bomvrije gebouw zijn slaapverblijven, een keuken, een kantine, waslokalen, een ziekenverblijf en een telegraafruimte.
Enkele forten van de Stelling wijken af van het standaardmodel om rekening te houden met de plaatselijke omstandigheden. Voor het Fort bij Hoofddorp was het beschikbare terrein te klein en kreeg het hoofdgebouw twee verdiepingen. Fort bij Spijkerboor telt ook twee verdiepingen vanwege de hoogte van de te verdedigen dijk. Verder zijn de kustforten, Fort bij IJmuiden en Fort aan het Pampus, uniek en niet in een van de drie modellen onder te brengen. De Stelling van Amsterdam heeft nooit actief dienst gedaan, maar heeft wel een afschrikwekkende werking gehad. Door de opkomst van het vliegtuig verloor de Stelling na de Eerste Wereldoorlog snel aan militaire betekenis en is opgegaan in Vesting Holland. Zij bleef echter grotendeels behouden, en de militaire status werd pas in 1963 opgeheven. Daarna werden de forten nog als opslagmagazijnen gebruikt en later zijn er musea en kunstcentra gekomen.
De Stelling bestaat uit 45 forten en batterijen waarvan we er tijdens deze toertocht heel veel passeren.
De Forten aan het noordfront zijn: Fort bij Edam, Fort bij Kwadijk (opgeheven), Fort benoorden Purmerend, Fort aan de Nekkerweg, Fort aan de Middenweg, Fort aan de Jisperweg, Fort bij Spijkerboor.
Fort bij Spijkerboor
De Forten aan het noordwestfront zijn: Fort bij Marken-Binnen, Fort bij Krommeniedijk, Fort aan den Ham, Fort bij Veldhuis, Fort aan de St. Aagtendijk, Fort Zuidwijkermeer, Fort bij Velsen, Fort bij IJmuiden.
De Forten aan het westfront zijn: Fort benoorden Spaarndam, Fort bezuiden Spaarndam, Fort bij Penningsveer, Fort bij de Liebrug, Fort aan de Liede (grotendeels gesloopt).
De Forten aan het zuidwestfront zijn: Fort bij Heemstede, stelling bij Vijfhuizen, Fort bij Vijfhuizen, Batterij aan de IJweg, Fort bij Hoofddorp, Fort aan het Schiphol (afgebroken), Batterij aan de Sloterweg, Fort bij Aalsmeer.
De Forten aan het zuidfront zijn: Fort bij Kudelstaart, Fort bij De Kwakel, Fort aan de Drecht, Fort bij Uithoorn, Fort Waver-Amstel, Fort in de Botshol, Fort aan de Winkel.
De Forten aan het zuidoostfront zijn: Fort bij Abcoude (baksteen), Fort bij Nigtevecht, Fort bij Hinderdam, Fort bij Uitermeer, Torenfort aan de Ossenmarkt (Weesp).
Fort bij Nigtevegt
Fort bij Uitermeer
Torenfort aan Ossenmarkt
De Forten aan het zuiderzeefront zijn: Het Muizenfort, Westbatterij Muiden, Fort bij Muiderberg (onvoltooid en opgeheven), Fort Kijkuit, Kustbatterij bij Diemerdam, Fort aan het Pampus, Kustbatterij bij Durgerdam (Vuurtoreneiland).
Inschrijven nog niet mogelijk.